Interview met Gijs van der Sanden
In de tweede aflevering van Dag voor Dag gaat Liesbeth een gesprek met journalist Gijs van der Sanden aan. Zijn indrukwekkende verhaal sprak mij aan en ik heb hem daarom geïnterviewd om op dat gesprek door te gaan.
Jij hebt op jonge leeftijd je ouders verloren. Hoe is dit gebeurd?
​
"Mijn vader overleed plotseling toen ik 19 was, aan een hartaanval. Toen ik 23 was stierf mijn moeder ook plotseling. Zonder enige voortekenen. Dat is gewoon absurd: ik raad het niemand aan, haha."
​
Jouw vrienden stonden midden in het leven. Het leven begon voor hen eigenlijk pas. Had je hier moeite mee?
​
"In mijn boek schrijf ik hier veel over - ik schrijf over rouw en het verlies van mijn ouders. Wat namelijk ingewikkeld is aan je ouders verliezen op jonge leeftijd – twintiger – is dat je wel oud genoeg bent om voor je zelf te zorgen. Ik kon koken, wist dat ik de enveloppen van de belastingdienst moest openmaken en wist dat ik mijn bed elke week moest verschonen. Dus in theorie was ik volwassen genoeg om het leven alleen zonder mijn ouders door te brengen. Maar op heel veel momenten is het gewoon fijn als je ouders er bij zijn."
​
En dat zie je dan bij je vrienden wel?
​
"Ja. Jonge mensen worden tegenwoordig steeds later volwassen. We gaan steeds later trouwen, krijgen later kinderen en jongeren blijven ook steeds langer afhankelijk van hun ouders. Het is normaler om op je dertigste nog steun te krijgen van je ouders. Ik ben in principe oud genoeg om zonder hulp van mijn ouders te leven, maar toch had ik nog zo vaak gewild dat zij mij in raad en daad bijstonden. Dat heb ik onwijs gemist. Zeker als ik zag dat mijn vrienden - die nog wel hun ouders hadden - vanuit alle kanten werden geholpen. Nu krijgen bijvoorbeeld veel van mijn vrienden kinderen en hun ouders helpen met oppassen. Dat scheelt enorm veel geld, je hoeft geen extra dag te betalen voor de crèche. Zo zie je maar, ook al ben je al een stuk ouder, je blijft heel lang op allerlei manieren gesteund door je ouders. Tenminste, al heb je lieve en betrokken ouders. Dat wil ik even benadrukken. Niet iedereen heeft dat geluk namelijk."
​
Je vertelde in de podcast dat jij je ouders nog als superhelden ziet en dat als je ouder wordt dat meestal vermindert. Hoe komt dat denk je?
​
"Normaal gesproken worstel je los van je ouders als je ouder wordt. Dan zie je: zij zijn ook gewoon mensen. Zij doen ook domme dingen. Bij mijn vader heb ik dat punt nooit bereikt. Ik was 19, dan ben je gewoon nog een kind. Mijn theorie is dan ook: als je vroeg je ouders verliest, blijf je ergens toch altijd een kind. Ja, je wordt gedwongen om stappen te zetten naar volwassenheid die je leeftijdsgenoten pas veel later in hun leven moeten zetten. Maar tegelijkertijd zien mijn ouders mij niet opgroeien en blijven het de mensen die ik bij wijze van nog even kon appen om hulp te vragen."
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
Hoe gaat dat bij anderen?
​
"Ik zie bij vrienden dat zij gewoon een volwassener relatie hebben met hun ouders en dat is toch wel pijnlijk om te zien. Dat is ook het ding met verlies, wij hebben het vaak wel over verlies en verliesverwerking, maar ik geloof dus helemaal niet dat wij verliezen verwerken. Ik denk eerder dat rouw en/of verlies alsmaar van vorm verandert. In het begin is het natuurlijk niet te negeren, het is gewoonweg vreselijk en je bent er de hele tijd mee bezig. Maar ook nu – tien jaar later - rouw ik nog steeds: het heeft alleen een andere vorm gekregen."
​
Hoe denk jij dat de meesten mensen er over denken?
​
"In het westen is er een soort instelling ontstaan over rouw – eigenlijk over tegenslag in het algemeen – dat wij geen invloed hebben op wat ons overkomt, maar wel hoe wij hiermee omgaan. Wij kunnen er een sterker mens van worden. Een volledig mens. Dat wij ervan kunnen groeien. Ik zeg niet dat daar totaal geen kern van waarheid inzit; natuurlijk zijn dit soort ervaringen leerzaam en steken wij er iets van op. In ieder geval iets over onszelf en over de wereld. Alleen ik had die ervaring net zo lief willen missen, haha. In zekere zin vind ik het ook wel hard klinken. Dat het dan allemaal maar ergens goed voor zou zijn geweest. Dat is totaal niet hoe ik het ervaar. Wij zijn als maatschappij heel erg gewend om op die manier over rouw te praten. Maar mogen wij ook gewoon zeggen dat wij hier ongelukkiger van zijn geworden? Of een minder sterk mens? Als er mensen van wie je houdt overlijden is dat al heel pijnlijk. Dat alleen al is al te veel. Iets wat zorgt voor veel verdriet. Maar er komt nog extra pijn bij door de maatschappij die daar helemaal niet op zit te wachten en er ook geen begrip of geduld voor heeft."
​
"Bij verlies komt nog extra pijn door de maatschappij die daar helemaal niet op zit te wachten en er ook geen begrip of geduld voor heeft"
Hoe zou dat kunnen veranderen?
"Op het moment dat wij die angst wegnemen. Dat het wat normaler wordt om over rouw te praten en dat wij niet blijven zeggen dat het goed komt en dat het maar snel afgelopen moet zijn. Dit maakt het al ietsje makkelijker."
Wat kun je doen voor iemand die te maken heeft met rouw?
"Het meest lullige wat je kan doen is bijvoorbeeld iemand ontwijken als je diegene tegenkomt op straat. Dan gaat het wéér over jou! Wie heeft het nou moeilijker: de persoon die niet weet wat ‘ie moet zeggen of de persoon die net zijn moeder heeft verloren? Ik zeg niet dat ik het niet begrijp. Ik heb zelf mijn beide ouders verloren en zelfs ik sta soms nog met mijn mond vol tanden. Maar ik weet in ieder geval wel dat je iets moet zeggen. Als je maar niks neerlegt bij de ander waar hij of zij dan weer wat mee moet. Het allerbelangrijkste is dat je laat weten dat je er voor iemand bent. En daarin ook een actieve houding aanneemt. Dus niet zeggen: “Je mag mij altijd bellen!” Nee. "Ik sta morgen bij je op de stoep." En dan kan de ander weer zeggen of hij/zij dat wilt. Alles is beter dan met een grote boog om iemand heen lopen. Ik heb dat heel vaak meegemaakt na zowel de dood van mijn vader als mijn moeder. En dat is heel erg pijnlijk."
Jij gaf aan dat jij vooral alleen met je verdriet bent omgegaan. Waarom was dat zo?
"Er kwam zeker schaamte bij kijken. Bang zijn om kwetsbaar te zijn bij een ander. Niet willen dat iemand jou als zwak ziet. Of als iemand die zijn leven niet onder controle heeft. In het begin niet hoor, dan krijg je veel support en heb je nog steun van je vrienden. Maar meer in de jaren erna heb ik soms echt alleen zitten huilen. Als ik al kon huilen. Want soms voelde ik het verdriet niet eens. Verdriet moet je uiteindelijk delen met andere mensen. Dat maakt het gewoon veel beter te dragen. Dat is iets wat ik afgelopen tijd heel veel heb geleerd – ook door therapie. Dat dat uiteindelijk een gezondere manier is om met verdriet om te gaan, in plaats van achter gesloten deuren het alleen maar in je eentje te ervaren."